28 Sep Renei Ngawati: Mahuru Māori Reflections
Ko te tuhi i te reo Māori anake te whainga o tēnei tuhinga hautaka. He uaua tonu te whainga nei ki au. Whā wiki pea ka noho au i te whakaaro ka pēhea ai tēnei tuhinga, kia whaia te kaupapa o te Mahuru Māori me te Wiki o te Reo Māori? I kōrero tahi mātou a Toi Tangata i tētahi hui, me tuhia te hautaka nei i te reo Māori. He pai tēra ki a matou i taua hui. Pai te wero i taua hui. Inaianei, he uaua ki au.
He rawe te kaupapa Māhuru Māori ki au, i muri i ngā wāwata, ngā whainga, ngā hiahia hoki ka kōrerotia i te tau hou o Matariki. Ia tau, ka whiua tēnei whainga ki te ao…me whai tika taku huarahi reo Māori, me kōrero ki aku tamariki i ngā wā katoa, kaua e whakamā ki te kōrero ki ngā tangata matatau i te reo, te mea, te mea… Heoi, ia tau ka waihotia aku whainga ki aku aku whainga koritinana me ēra atu. Ka tae mai te koanga… ka huri haere te tau… ka timata anō.
Engari, i tenei tau, ka noho puku tēnei kaupapa i roto i au. He tohu pea tēnei ki taku pakeketanga! I ngā hokinga mahara ki taku tipuranga, i maumahara ki tōku Pāpā Ko Gerard me tona ako i te reo Māori. I tipu ia ki te Marae, i noho waenga i ka kōrero o ona mātua, ngā whānau, i kuraina i ngā rua rua ki Hato Petera, ka rongo ia i te reo Māori o mua, ngā reo o Ngā Puhi. I tōna pakeketanga, i maumahara au ki tona hiahia te ki piki tona reo. I tōna matenga, i kī mai tōku Māmā ki au ētahi kōrero i tōku Pāpā me tōna huarahi reo Māori. Ko tētahi ki ngā wā ka tuhi reta a tōku Pāpā ki tōna Whaea, ko Aunty Pere. Ka mārama ana ahau inaianei ki tōna waimarie, he aunty tōna ka awhina i a ia ki te ako i te reo. I ngā wā ka tuhi reta, ka hoki atu a Aunty Pere he reta nōna, me te reta o tōku Pāpā i tuhi, me ngā māka pene whero ki ngā tuhinga hē! Hatakehi rawa. Ki ahau, he waimarie ia, mātou hoki ko ōna tamariki ki te rongo i ngā reo o mua o Nga Puhi. Ko toku ohorere ki te kōrero kē o ia hapū i Aotearoa nei! He waimarie anō ki te rongo i ngā arero tere o te kōrero o taua wā. Ko tētehi o toku nei hiahia, he ‘Aunty Pere’ māku…
Heoi, i taku nei huarahi reo Māori mai taku tipuranga, kuraina, whai pēpi, i taku nei pakeketanga, me hikoiā te hikoi, me kōrerotia te kōrero. Ahakoa ngā hē, ngā māka pene whero kei roto i tēnei tuhinga, kua mau te iro. Me kāti tēnei whakamā, ngā uaua, te matakū. Whaia te reo i roto i ahau, mai aku tūpuna i kōrerotia ki a mātou. Kaua e waihotia tēnei whainga ki te taha. Ko tēnei taku nei wero mō te Mahuru Māori, ahakoa te iti, ngā hē hoki.
Renei